«Τα φόρτωσαν στον Στάλιν, ξεμπέρδεψαν»
Συνέντευξη στην ΕΦΗ ΜΑΡΙΝΟΥ
Ο καθηγητής Ευτύχης Μπιτσάκης εγκατέλειψε το ΚΚΕ το 1989 ύστερα από κομματική δράση πολλών χρόνων. Πολυγραφότατος, ανένταχτος αριστερός σήμερα, με κριτική στάση απέναντι στο ΚΚΕ, σχολιάζει τις θέσεις της Κ.Ε. του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό.
.
* Φαίνεται ότι έχει αρχίσει η αναθεώρηση της Ιστορίας. Πιστεύετε ότι διατηρούμε την απόσταση ασφαλείας και την αντικειμενική όραση σε γεγονότα που συνέβησαν εβδομήντα χρόνια πριν και μέσα σε τόσο πρωτόγνωρες συνθήκες όπως η ρωσική επανάσταση;
- Πράγματι, ζούμε την αναθεώρηση της Ιστορίας. Το θέμα είναι από ποια σκοπιά γίνεται. Υπερτονίζεται π.χ. ο ρόλος των Αμερικανών στην συντριβή του ναζισμού και υποβαθμίζεται της ΕΣΣΔ. Ομως τα τριάντα εκατομμύρια των νεκρών του Κόκκινου Στρατού υπό τον Στάλιν -πώς να το κάνουμε;- ήταν το μεγάλο τίμημα.
* Πώς σας φαίνεται η αυτοκριτική του ΚΚΕ;
- Επιφανειακή. Οφείλουμε να της ασκήσουμε σκληρή κριτική. Η αριστερά δεν έχει μέλλον αν δεν ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με το παρελθόν. Αντί να «τουφεκίζει» τους διαφωνούντες, θα έπρεπε να προσπαθεί για τη λειτουργία της εσωκομματικής δημοκρατίας. Ολα αυτά τα χρόνια απέκρυβε τις ταξικές σχέσεις που είχαν δημιουργηθεί στην ΕΣΣΔ, διέγραφε ή περιθωριοποιούσε όποιον είχε κριτική στάση. Ακόμα και ο Λένιν έλεγε: «Οικοδομούμε τσαρικό κράτος». Η σοβιετική ηγεσία έφτιαχνε μια κοινωνία με στοιχεία σοσιαλισμού, αλλά όχι σοσιαλιστική. Αυτό που ονομάζω «κρατικό σοσιαλισμό», όσο κι αν ακούγεται αντιφατικό. Τώρα, εκ των υστέρων, το ΚΚΕ δεν αποτιμά την ουσία αλλά τα δευτερεύοντα στοιχεία. Αρνείται, επίσης, να δει τι γίνεται στην Κίνα.
* Το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι το 20ό συνέδριο αποτέλεσε σημείο στροφής. Η περίοδος Χρουστσόφ αποτιμάται ως μίνι περεστρόικα. Υιοθετήθηκε μια σειρά οπορτουνιστικών θέσεων και το κόμμα, σταδιακά, έχασε τα επαναστατικά του χαρακτηριστικά.
- Η περίφημη μεταρρύθμιση του Χρουστσόφ ήταν μια μεγάλη απάτη... Άνοιγμα στην οικονομία της αγοράς και δημοκρατικές ελευθερίες, αλλά απ' τη σκοπιά της νέας κυρίαρχης τάξης. Στο 20ό Συνέδριο η κομματική ηγεσία ήταν ανίκανη για λύσεις και η σοβιετική κοινωνία, αποκομμένη μισόν αιώνα απ' την πολιτική, δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί ότι δεν υπήρχε σοσιαλιστική οικοδόμηση. Η κρίση ενισχυόταν και το αδιέξοδο έφερε την κατάρρευση.* Στις θέσεις, πάντως, της Κ.Ε. του ΚΚΕ απορρίπτεται ο όρος «κατάρρευση» γιατί υποβαθμίζει την αντεπαναστατική δράση που υφίστατο το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. - Βεβαίως υπήρχαν μυστικές υπηρεσίες, κατάσκοποι και ψυχρός πόλεμος που μαινόταν, αλλά η απάντηση σ' αυτό είναι μία: Αν το καθεστώς ήταν βιώσιμο, θα το υπεράσπιζε ο ίδιος ο λαός. Αρα κατέρρευσε...
* Πόσο ρόλο έπαιξε η προσωπολατρία;
- Η θεωρία της προσωπολατρίας είναι επίσης μία απ' τις μεγαλύτερες απάτες της Ιστορίας. Τα φόρτωσαν όλα στον Στάλιν και ξεμπέρδεψαν. Τι βολικό! Αν πρέπει να αποδώσουμε ευθύνες, δεν αφορούν στον Στάλιν ή τον Χρουστσόφ. Αν δούμε τις συνθήκες, θα καταλάβουμε ότι η ευθύνη είναι συλλογική. Είναι αστείο σήμερα να μας αφορούν τα πρόσωπα. Όλοι στάθηκαν ανίκανοι να σχεδιάσουν μακροπρόθεσμα την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
* Κατά το ΚΚΕ, πάντως, οι εκκαθαρίσεις της σταλινικής περιόδου (Τρότσκι, Μπουχάριν, Καμένεφ) αφορούσαν ηγετικά στελέχη επικεφαλής οπορτουνιστικών ρευμάτων που «λύγισαν» και πέρασαν στην αντεπανάσταση...
- Το ΚΚΕ αναγνωρίζει αδυναμίες, αποκλίσεις, αλλά δεν θέτει το βασικό ερώτημα: πώς εξελίχθηκαν οι σχέσεις ιδιοκτησίας - παραγωγής, κράτους-εξουσίας. Πώς βρέθηκε το κράτος πάνω απ' την κοινωνία; Πολλοί απ' το ΚΚΕ έζησαν στην ΕΣΣΔ κι έπρεπε να είχαν καταλάβει τι συμβαίνει. Έχοντας, όμως, ταυτιστεί με τις ηγεσίες -όλες- ήταν αδύνατον, αργότερα, να δουν τις πραγματικές αιτίες της κατάρρευσης.
* Μετά τη χρεοκοπία του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, εσείς πιστεύετε ακόμα στην θεωρία του «αδύναμου κρίκου»; Μπορεί σε μία μόνο χώρα να γίνει σοσιαλιστική επανάσταση;
* Φαίνεται ότι έχει αρχίσει η αναθεώρηση της Ιστορίας. Πιστεύετε ότι διατηρούμε την απόσταση ασφαλείας και την αντικειμενική όραση σε γεγονότα που συνέβησαν εβδομήντα χρόνια πριν και μέσα σε τόσο πρωτόγνωρες συνθήκες όπως η ρωσική επανάσταση;
- Πράγματι, ζούμε την αναθεώρηση της Ιστορίας. Το θέμα είναι από ποια σκοπιά γίνεται. Υπερτονίζεται π.χ. ο ρόλος των Αμερικανών στην συντριβή του ναζισμού και υποβαθμίζεται της ΕΣΣΔ. Ομως τα τριάντα εκατομμύρια των νεκρών του Κόκκινου Στρατού υπό τον Στάλιν -πώς να το κάνουμε;- ήταν το μεγάλο τίμημα.
* Πώς σας φαίνεται η αυτοκριτική του ΚΚΕ;
- Επιφανειακή. Οφείλουμε να της ασκήσουμε σκληρή κριτική. Η αριστερά δεν έχει μέλλον αν δεν ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με το παρελθόν. Αντί να «τουφεκίζει» τους διαφωνούντες, θα έπρεπε να προσπαθεί για τη λειτουργία της εσωκομματικής δημοκρατίας. Ολα αυτά τα χρόνια απέκρυβε τις ταξικές σχέσεις που είχαν δημιουργηθεί στην ΕΣΣΔ, διέγραφε ή περιθωριοποιούσε όποιον είχε κριτική στάση. Ακόμα και ο Λένιν έλεγε: «Οικοδομούμε τσαρικό κράτος». Η σοβιετική ηγεσία έφτιαχνε μια κοινωνία με στοιχεία σοσιαλισμού, αλλά όχι σοσιαλιστική. Αυτό που ονομάζω «κρατικό σοσιαλισμό», όσο κι αν ακούγεται αντιφατικό. Τώρα, εκ των υστέρων, το ΚΚΕ δεν αποτιμά την ουσία αλλά τα δευτερεύοντα στοιχεία. Αρνείται, επίσης, να δει τι γίνεται στην Κίνα.
* Το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι το 20ό συνέδριο αποτέλεσε σημείο στροφής. Η περίοδος Χρουστσόφ αποτιμάται ως μίνι περεστρόικα. Υιοθετήθηκε μια σειρά οπορτουνιστικών θέσεων και το κόμμα, σταδιακά, έχασε τα επαναστατικά του χαρακτηριστικά.
- Η περίφημη μεταρρύθμιση του Χρουστσόφ ήταν μια μεγάλη απάτη... Άνοιγμα στην οικονομία της αγοράς και δημοκρατικές ελευθερίες, αλλά απ' τη σκοπιά της νέας κυρίαρχης τάξης. Στο 20ό Συνέδριο η κομματική ηγεσία ήταν ανίκανη για λύσεις και η σοβιετική κοινωνία, αποκομμένη μισόν αιώνα απ' την πολιτική, δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί ότι δεν υπήρχε σοσιαλιστική οικοδόμηση. Η κρίση ενισχυόταν και το αδιέξοδο έφερε την κατάρρευση.* Στις θέσεις, πάντως, της Κ.Ε. του ΚΚΕ απορρίπτεται ο όρος «κατάρρευση» γιατί υποβαθμίζει την αντεπαναστατική δράση που υφίστατο το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. - Βεβαίως υπήρχαν μυστικές υπηρεσίες, κατάσκοποι και ψυχρός πόλεμος που μαινόταν, αλλά η απάντηση σ' αυτό είναι μία: Αν το καθεστώς ήταν βιώσιμο, θα το υπεράσπιζε ο ίδιος ο λαός. Αρα κατέρρευσε...
* Πόσο ρόλο έπαιξε η προσωπολατρία;
- Η θεωρία της προσωπολατρίας είναι επίσης μία απ' τις μεγαλύτερες απάτες της Ιστορίας. Τα φόρτωσαν όλα στον Στάλιν και ξεμπέρδεψαν. Τι βολικό! Αν πρέπει να αποδώσουμε ευθύνες, δεν αφορούν στον Στάλιν ή τον Χρουστσόφ. Αν δούμε τις συνθήκες, θα καταλάβουμε ότι η ευθύνη είναι συλλογική. Είναι αστείο σήμερα να μας αφορούν τα πρόσωπα. Όλοι στάθηκαν ανίκανοι να σχεδιάσουν μακροπρόθεσμα την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
* Κατά το ΚΚΕ, πάντως, οι εκκαθαρίσεις της σταλινικής περιόδου (Τρότσκι, Μπουχάριν, Καμένεφ) αφορούσαν ηγετικά στελέχη επικεφαλής οπορτουνιστικών ρευμάτων που «λύγισαν» και πέρασαν στην αντεπανάσταση...
- Το ΚΚΕ αναγνωρίζει αδυναμίες, αποκλίσεις, αλλά δεν θέτει το βασικό ερώτημα: πώς εξελίχθηκαν οι σχέσεις ιδιοκτησίας - παραγωγής, κράτους-εξουσίας. Πώς βρέθηκε το κράτος πάνω απ' την κοινωνία; Πολλοί απ' το ΚΚΕ έζησαν στην ΕΣΣΔ κι έπρεπε να είχαν καταλάβει τι συμβαίνει. Έχοντας, όμως, ταυτιστεί με τις ηγεσίες -όλες- ήταν αδύνατον, αργότερα, να δουν τις πραγματικές αιτίες της κατάρρευσης.
* Μετά τη χρεοκοπία του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, εσείς πιστεύετε ακόμα στην θεωρία του «αδύναμου κρίκου»; Μπορεί σε μία μόνο χώρα να γίνει σοσιαλιστική επανάσταση;
- Αν θέλουμε να κρατήσουμε τον λενινιστικό όρο, καταμεσής του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού βλέπουμε ότι στη Λατινική Αμερική έχουν αναπτυχθεί κινήματα αριστερής κατεύθυνσης. Αυτό λέει κάτι.
* Έπαιξε ρόλο στην αποτυχία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων στην τσαρική Ρωσία;
- Δεν πιστεύω σε μηχανιστικές αντιλήψεις. Ήλπιζαν ότι οι επαναστάσεις στη ανεπτυγμένη καπιταλιστική Δύση θα δημιουργήσουν ανάχωμα στον ιμπεριαλισμό. Τελικά, η ΕΣΣΔ έμεινε μόνη. Σύμφωνα με την κλασική αντίληψη, η ανάπτυξη του καπιταλισμού οξύνει τις ενδογενείς αντιθέσεις και οι παραγωγικές δυνάμεις συγκρούονται δημιουργώντας συνθήκες επανάστασης. Ε, σήμερα, λοιπόν έχουμε ακριβώς το αντίθετο: όσο πιο ανεπτυγμένες είναι οι χώρες, τόσο τα κομμουνιστικά κινήματα τείνουν να εκμηδενιστούν.
* Πώς βλέπετε το μέλλον της αριστεράς;
- Δεν βλέπω ελπιδοφόρα προοπτική για το ΚΚΕ και το ΣΥΡΙΖΑ. Παρά τις διαφορετικές στρατηγικές τους πρέπει να συναντηθούν σε ενιαίο μέτωπο απέναντι στον κοινό εχθρό, τον καπιταλισμό. Επίσης, τα κόμματα της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς ας πάψουν να υμνολογούν τους Στάλιν, Τρότσκι και Μάο. Αν έχουν τα κότσια, ας συνεργαστούν σ' ένα κόμμα δημοκρατικό και σοσιαλιστικό. Η Ιστορία έχει αποφανθεί. Ούτε η σταλινική ούτε η λενινιστική αντίληψη συνιστά το μελλοντικό κομμουνιστικό κόμμα. Αν είναι να επιβιώσει η ανθρωπότητα θα επιβιώσει μόνο μέσα σε μια διεθνή κομμουνιστική κοινωνία κι αυτό οι παρατάξεις της αριστεράς δεν το βλέπουν.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ- 26/10/2008
* Έπαιξε ρόλο στην αποτυχία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων στην τσαρική Ρωσία;
- Δεν πιστεύω σε μηχανιστικές αντιλήψεις. Ήλπιζαν ότι οι επαναστάσεις στη ανεπτυγμένη καπιταλιστική Δύση θα δημιουργήσουν ανάχωμα στον ιμπεριαλισμό. Τελικά, η ΕΣΣΔ έμεινε μόνη. Σύμφωνα με την κλασική αντίληψη, η ανάπτυξη του καπιταλισμού οξύνει τις ενδογενείς αντιθέσεις και οι παραγωγικές δυνάμεις συγκρούονται δημιουργώντας συνθήκες επανάστασης. Ε, σήμερα, λοιπόν έχουμε ακριβώς το αντίθετο: όσο πιο ανεπτυγμένες είναι οι χώρες, τόσο τα κομμουνιστικά κινήματα τείνουν να εκμηδενιστούν.
* Πώς βλέπετε το μέλλον της αριστεράς;
- Δεν βλέπω ελπιδοφόρα προοπτική για το ΚΚΕ και το ΣΥΡΙΖΑ. Παρά τις διαφορετικές στρατηγικές τους πρέπει να συναντηθούν σε ενιαίο μέτωπο απέναντι στον κοινό εχθρό, τον καπιταλισμό. Επίσης, τα κόμματα της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς ας πάψουν να υμνολογούν τους Στάλιν, Τρότσκι και Μάο. Αν έχουν τα κότσια, ας συνεργαστούν σ' ένα κόμμα δημοκρατικό και σοσιαλιστικό. Η Ιστορία έχει αποφανθεί. Ούτε η σταλινική ούτε η λενινιστική αντίληψη συνιστά το μελλοντικό κομμουνιστικό κόμμα. Αν είναι να επιβιώσει η ανθρωπότητα θα επιβιώσει μόνο μέσα σε μια διεθνή κομμουνιστική κοινωνία κι αυτό οι παρατάξεις της αριστεράς δεν το βλέπουν.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ- 26/10/2008
