Παιδί και τηλεόραση...

STEVE BIDDULPH: Το μυστικό για παιδιά ευτυχισμένα, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2004
Δεν ξέρω αν υπάρχει μυστικό για να μεγαλώνουν ευτυχισμένα παιδιά. Δεν ξέρω καλά - καλά πότε τα παιδιά είναι πραγματικά ευτυχισμένα...
Το παραπάνω βιβλίο είναι αρκετά χρήσιμο για γονείς, εκπαιδευτικούς και ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τα παιδιά. Κείμενο απλό, σαφείς οδηγίες για γονείς και όχι μόνο. Ο συγγραφέας με λόγια απλά, χιούμορ και χαρακτηριστικά παραδείγματα προσπαθεί να μας μπάσει στο γονεϊκό ρόλο.
Θα μπορούσα να σας μεταφέρω αρεκετά αποσπάσματα που τα θεωρώ ενδιαφέροντα, η επιλογή δύσκοή. Το παρακάτω απόσπασμα είναι χαρακτηρισικό του τρόπου γραφής...
(περισσότερα στο βιβλίο)
"ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ — Η ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΜΑΧΗ
Τα περισσότερα παιδιά βλέπουν πολλή τηλεόραση. Στην πραγματικότητα, το μέσο παιδί ξοδεύει πολύ περισσότερο χρόνο μπροστά στην τηλεόραση απ' όσο στο σχολείο! Δεν είναι, μόνο ο χρόνος που ξοδεύεται, αλλά και το είδος του θεάματος. Τα παιδιά μέχρι τα μέσα της εφηβείας τους έχουν δει δεκάδες εκατοντάδες σκηνών βίας και χιλιάδες θανάτους, είτε σε κινούμενα σχέδια είτε στη ρεαλιστική τους μορφή — και όλα αυτά μέσα σε ζώνες κατάλληλες για παιδιά. Η έκθεση στη βία και τις φθηνές αξίες της ζωής δημιουργεί τη μεγαλύτε­ρη ανησυχία, που αφορά την παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών από παιδιά. Το άλλο είναι από τι αποσπά τα παιδιά — τους στερεί το χρόνο που κάτω από κανονικές συνθήκες, θα αφιέρωναν στο τρέξιμο, το πήδημα, το παιχνίδι, τη συζήτηση, το διάβασμα και τη δημιουργικότητα — αν δεν ήταν υπνωτισμένα από την οθόνη.
Αν είστε γονιός, θα σας ζητήσω μόνο ένα πράγμα: να παρακολουθήσετε τα παιδιά σας την ώρα που βλέπουν τηλεόραση. Είναι λίγο ανατριχιαστικό να βλέπετε το μισάνοιχτο στόμα και το θολό βλέμμα που αποκτούν μετά από λίγο. Είναι σε μια «άλλη διάσταση» — ποτέ, σε καμιά άλλη στιγμή δε θα δείτε τα παιδιά τόσο παθητικά και απορροφημένα. Αντίθετα, όταν διαβάζουν βιβλία το μυαλό τους δουλεύει έντονα, καθώς φαντάζονται αυτό που περι­γράφουν οι λέξεις. Η βόλτα με το αυτοκίνητο, το παιχνίδι στο δρόμο, η επίσκεψη στο τσίρκο τα ζωντανεύουν και τα κινητοποιούν, τα βοηθούν να αφομοιώσουν τον κόσμο μέσα στο μυαλό τους. Αλλά μπροστά στην τηλεόρα­ση καθηλώνονται με αυτό το απλανές βλέμμα και το ενεργό τμήμα του μυαλού τους «κατεβάζει ρολά». Ρίξτε τους μια ματιά και κρίνετε αν σας αρέσει αυτό που βλέπετε.Τα μικρά παιδιά επηρεάζονται από αυτό που βλέπουν στην οθόνη. Κάποτε έμενε μαζί μας ένας τετράχρονος μικρός και ήρθε κοντά μας για χαδάκια πριν πάει για ύπνο. Βλέπαμε μια κωμωδία, όπου ένα τύπου ΕΤ εξωγήινο χέρι έβγαινε μέσα από ένα ντουλάπι, έριχνε γαριδάκια και γλειφιτζούρια, αλλά ξαφνικά άρπαξε το παιδί και το τράβηξε μέσα στο ντουλάπι — και μετά ρεύτηκε! Ήταν δοσμένο με λεπτό, όχι δραματικό τρόπο —- ενήλικο μαύρο χιούμορ. Έριξα μια ματιά στο πρόσωπο του παιδιού για να δω την αντίδραση του και πρόσεξα το πιγούνι του που είχε σφιχτεί.
«Μπεν μου είσαι καλά;»
«Φύγε από δω!»
«Γιατί θύμωσες;»
«Το τέρας έφαγε το παιδί!»
...Και τότε άρχισε να κλαίει και πέρασαν πέντε ολόκληρα λεπτά με παρη­γορητικά λόγια και εξηγήσεις ότι δεν πρέπει να δίνει σημασία.Συγκινηθήκαμε με την ευαισθησία του Μπεν και ντραπήκαμε λίγο που τον είχαμε εκθέσει σε τόσο άδικο πόνο. Αναρωτηθήκαμε αν θα επακολουθού­σαν οι εφιάλτες. Όμως τα μεγαλύτερα παιδιά βλέπουν τρομακτικές σκηνές χωρίς φανερή αντίδραση. Είναι αναισθητοποιημένα; Είναι αυτό κακό; Και βέβαια είναι.
Οδηγίες
Αν είστε λίγο ανήσυχοι και θέλετε να κάνετε κάτι γι' αυτό που βλέπουν τα παιδιά σας, σας δίνω κάποιες προτάσεις, αξιολόγησης των παιδικών προγραμμάτων...Η γλώσσα— όχι μόνο οι βρισιές αλλά η ποιότητα και ο λεκτικός πλού­τος. Να ένα απλό τεστ: παρακολουθήστε το παιδικό πρόγραμμα για ένα δύο λεπτά, χωρίς να βλέπετε εικόνα (ή βγείτε απ' το δωμάτιο και παρακολουθή­στε μόνο το διάλογο). Είναι αυτός ο τρόπος που θέλετε να μάθουν τα παιδιά σας να μιλούν; Ρε συ! Πάρ' τα! Θα σου δείξω εγώ..
Η φαντασία - μερικά παιδιά ξέρουν να παίζουν πολύ περιορισμένα παιχνίδια: πυροβολούν, ουρλιάζουν, χτυπούν. Ίσως να είναι συνεπεία όλων αυτών που βλέπουν στην τηλεόραση. Μπορείτε να διαλέγετε εκπομπές με ευρύτερο φάσμα θεμάτων. Τα ντοκιμαντέρ για τη φύση, π.χ., περνούν με άριστα τη δοκιμασία του οφέλους των παιδιών — μπορείτε να τα δείτε κι εσείς! Μερικές παιδικές ταινίες και προγράμματα διαθέτουν μια εκπληκτική φαντασία, ουσία και ενδιαφέρον.
Οι αξίες — δηλαδή το κρυφό μήνυμα της ταινίας, που έχει ισχυρή επίδραση στα παιδιά. επειδή είναι ασυνείδητη. Στα συνηθέστερα προβλήματα αξιολόγησης περιλαμβάνονται:
· Οι καλοί και οι κακοί — μερικοί άνθρωποι είναι καθάρματα. Έχουν χοντρές φωνές και αστεία φάτσα. Είναι όλοι τους κακοί. Μπορούμε να τους σκοτώσουμε. Κάποιοι άλλοι είναι καλοί. Είναι όμορφοι και γλυκομί­λητοι.
· Η σύγκρουση οφείλεται στο μίσος των κακών, μέχρι που οι καλοί αποφασίζουν να εκδικηθούν. Δεν πειράζει να σκοτώσουμε τους κακούς γι' αυτό που έχουν κάνει. Η εκδίκηση είναι γλυκιά. Δεν υπάρχει χώρος για δια­πραγμάτευση ή μέση λύση. Δεν υπάρχουν αιτίες ή δύο πλευρές της σύγκρουσης. Η δράση — όσο πιο βίαιη, τόσο το καλύτερο — είναι η απάντη­ση στη διαφωνία
· οι ρόλοι των φύλων — αυτό πια θα έπρεπε να έχει καταργηθεί. Αλλά και σε ταινίες όπως ο Σούπερμαν ή ο Άγιος, τα κορίτσια είναι χαριτωμένα. όμορφα, έχουν ψιλές, διαπεραστικές φωνούλες και κάποιος πρέπει να τα σώσει. Τα αγόρια ή οι άντρες είναι οπλισμένοι και πάντα έτοιμοι για δράση, αυτοί κυβερνούν το διαστημόπλοιο, παίρνουν τις αποφάσεις, σώ­ζουν τα κορίτσια. Και ποτέ — μα ποτέ — δεν κλαίνε!
Οι διαφημίσεις— άραγε η αποκλειστική χρηματοδότηση των προγραμμάτων από εταιρείες παιχνιδιών έχει ως αποτέλεσμα τις μισάωρες διαφημί­σεις για παιχνίδια; Άραγε όλες οι διαφημίσεις πρέπει να αφορούν σοκολάτες και πατατάκια ή πανάκριβα παιχνίδια της μόδας; Άραγε δε θα γλιτώνατε ένα σωρό λεφτά αν η τηλεόραση σας κολλούσε, ως δια μαγείας, στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα;
Οι ειδήσεις - μην τις θεωρείτε εκπαιδευτικές. Είναι μια μορφή διασκέδασης – δίνουν συχνά μια παραποιημένη και μη ρεαλιστική εικόνα της πραγματικότητας. Δεν είναι κατάλληλες για παιδιά του δημοτικού και θεω­ρούμε ότι στη σημερινή τους μορφή δεν είναι ωφέλιμες ούτε για τους μεγά­λους. Η παρακολούθηση των ειδήσεων μπορεί να σας κάνει παρανοϊκούς ή να σας δημιουργήσει κατάθλιψη — να σας αρρωστήσει — αν θέλετε να μάθε­τε τι συμβαίνει στον κόσμο που ζούμε.
Και η εκπαιδευτική τηλεόραση;
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το Σέσαμι Στριτ ή παρόμοιες εκπομπές είναι πιο ωφέλιμες αν ο γονιός τις βλέπει μαζί με το παιδί του και τραγουδάει τα τραγούδια ή σχολιάζει τους χαρακτήρες, βοηθώντας το μ' αυτό τον τρόπο να «συμμετέχει» — αποφεύγοντας το σύνδρομο του γυάλινου βλέμματος. Οι δημιουργοί του προγράμματος το έχουν εμπλουτίσει σκόπιμα με έξυπνο χιούμορ και καυστικότητα, για να προσελκύσουν και ενήλικο κοινό. Καλούν. επίσης, και αστέρια της ροκ ή άλλες διασημότητες, για να διασφαλίσουν ότι οι γονείς θα ανοίξουν την τηλεόραση και κάποιες φορές θα το δουν μαζί με τα παιδιά τους.
Ανακεφαλαιώνοντας
Υπάρχουν ένα σωρό καλές παιδικές εκπομπές. Μερικές απ' αυτές είναι εξαι­ρετικά δημοφιλείς γιατί οι παρουσιαστές τους δεν προσπαθούν να προσαρ­μόσουν τα λεγόμενα τους στη «χαμηλή» νοημοσύνη των παιδιών, αλλά τους μιλούν σαν ίσοι προς ίσους, με αποτέλεσμα τα παιδιά να ανοίγουν διάλογο με την τηλεόραση! Ο Αστυνόμος Σαΐνης οφείλει μεγάλο μέρος της δημοτικό­τητας του στο έξυπνο και ικανό κοριτσάκι που πρωταγωνιστεί!
Πολλοί γονείς πλέον περιορίζουν αυτά που βλέπει το παιδί τους και σε ποσότητα και σε ποιότητα. Τους επιτρέπουν μια ώρα τη ν ημέρα και έχουν άποψη για τις εκπομπές που θα παρακολουθήσουν. Αυτό ενθαρρύνει τα παιδιά να προγραμματίζουν, να είναι επιλεκτικά και να απολαμβάνουν την αγαπημένη τους σειρά και όχι να βλέπουν ένα σωρό σκουπίδια.
Όλο και περισσότεροι γονείς αποφασίζουν να μην έχουν τηλεόραση, μέχρι τα παιδιά τους να φτάσουν σε σχολική ηλικία, ή επιλέγουν μόνο κάποια επιλεγμένα βίντεο για τη φύση, για ειδικές περιστάσεις, όπως όταν η μαμά κι ο μπαμπάς θέλουν να μείνουν μόνοι!"
STEVE BIDDULPH: Το μυστικό για παιδιά ευτυχισμένα, σελ.: 126 - 129, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2007 (4η έκδοση)